در رابطه با قطار حومه ای سؤال دارید؟

عارضه یابی توسعه قطار حومه ای در ایران

توسعه قطار حومه ای یا صحیح تر بگوییم توسعه سیستم حمل و نقل ریلی حومه ای به عنوان یکی از برنامه های مندرج در سند چشم انداز حمل و نقل ریلی کشور علی الخصوص از زمان روی کار آمدن دولت یازدهم، همواره مورد تأکید مسئولان ذی ربط بوده است. مهمترین عامل کلیدی موفقیت در مسیر توسعه قطار حومه ای، داشتن نگرش سیستمی است؛ یعنی اینکه تمام اجزا و ابعاد مؤثر بر یک پدیده یا سیستم با هم نگریسته شوند و اثرات متقابل آنها در نظر گرفته شود و از دیدگاه تجزیه مدار و بخشی گرا پرهیز شد. در زمینه حومه ای دو بعد اصلی سخت افزاری و نرم افزاری وجود دارد که باید همزمان با هم توسعه یافته تا در نهایت منجر به هم افزایی اقدامات و کارایی و اثربخشی مورد نظر شد.

دریعد سخت افزاری که اشاره به خطوط قطار حومه ای،ایستگاههای قطار حومه ای و ناوگان قطار حومه ای دارد اقدامات در خور توجه ای انجام گرفته و زیاد بدان پرداخته شده است اما در زمینه توسعه نرم افزاری که خود شامل اجزای متعددی است متأسفانه کاستی ها و مشکلات بزرگی به چشم می خورد که به طور اجمالی بدان پرداخته شده و پیشنهادات مورد نظر ذکر می شود.

1. یکی از بزرگترین کاستی ها و مشکلات، نبود یک برنامه زمانی حرکت بلندمدت(حداقل یکساله) و تغییرات مکرر ساعت حرکت قطار حومه ای است که منجر به سردرگمی و کاهش رضایت مسافران و در نهایت ریزش تقاضا می شود. اصولا استفاده کنندگان از قطار حومه ای مسافران کثیرالسفر روزانه (Commuter) هستند که با اهداف کاری و تحصیلی و نه اهداف تجاری، تفریحی و گردشگری از آن استفاده می کنند.پس تدوین یک برنامه حرکت دقیق حداقل یکساله با توجه به ساعت کاری سازمان ها ،کارخانجات و دانشگاه ها یک اقدام آنی و فوری موردنیاز است.
2. عامل مهم دیگر مدیریت نامناسب عرضه میباشد بطوریکه در برخی اوقات ناوگان قطار حومه ای که اکثراً از نوع ریل باس می باشد با ضریب اشغال بسیار پایین سیر می نمایند و در برخی ساعات ازدحام جمعیت به قدری بالاست که عده ی زیادی از مسافران سرپا می ایستند.مثلا در ریل باس قزوین 1 و 2 چهارشنبه ها از تهران و شنبه ها از قزوین ازدحام جمعیت بسیار بالاست و در مقابل  سیر ریل باس در برخی مسیر-ساعات بدلیل تقاضای بسیار کم  توجیهی ندارد .البته تقریبا در تمامی روزها مشکل ازدحام جمعیت در ریل باسهای قزوین وجود دارد ولی در روزهای گفته شده این وضعیت بسیار بدتر است و باید حتما چاره ای اندیشیده شود که یک راه حل میتواند کوپلینگ دو ریل باس در روزهای گقته شده باشد.
3. کاستی بزرگ دیگر عدم توجه به نقش اساسی بازاریابی،اطلاع رسانی و تبلیغات در مسیر این توسعه است.یک مصداق این ادعا مسیر قطار حومه ای تهران-کرج-هشتگرد میباشد که تازه پس از گذشت 1.5 سال از راه اندازی قطارهای ریل باس،اطلاع رسانی محدودی در حد درج در سایت رجا و راه آهن و نصب تعدادی پوستر در برخی ایستگاههای راه آهن انجام گرفته است.آیا نیاز به اطلاع رسانی و تبلیغات گسترده تر در خارج از راه آهن با توجه به بازار هدف هر خط  قطار حومه ای نمی باشد؟وضعیت فعلی به گونه است که بسیاری از مسافران از وجود این ریل باس ها هم خبر ندارند. لذا پیشنهاد میگردد در برخی ایستگاههای مترو و BRT که میتوانند نقش تغذیه کننده(Feeder)را برای  قطارهای حومه ای منتهی به تهران داشته باشند مثل ایستگاه مترو و BRT  راه آهن ،ایستگاه متروکرج و برخی از ایستگاههای پرازدحام مترو مانند امام خمینی و صادقیه تبلیغات محیطی انجام پذیرد. البته متولی این تبلیغات باید مشخص شود؛ از آنجایی که سیر ناوگان قطار حومه ای برای شرکت رجا حتی با ضریب اشغال 100 درصد زیان ده است باید متولی تبلیغات شرکت راه آهن باشد و تمام هزینه های آن را با توجه به اهداف کلان کشور در توسعه قطار حومه ای و منافع بلند مدت آن برای جامعه تقبل کند.
4. مشکل دیگر مربوط به سیستم پرداخت سنتی میباشد؛ هرچند اقداماتی در زمینه توسعه سیستم بلیت الکترونیک بصورت نصب دستگاههایی موسوم به cashless فقط در ایستگاه تهران انجام گرفته است و باید طبق نقشه راه تدوین شده در توسعه بلیت الکترونیک قطار حومه ای، تمامی ایستگاههای قطار حومه ای به این دستگاهها مجهز و امکان استفاده از بلیت اعتباری مشابه مترو فراهم شود.
5. مشکلات مربوط به تعمیرات و نگهداری،نظافت و بهداشت،تأخیرات متعدد،قرارداد های متعدد راهبری و فنی و عدم اتصال به سیستم حمل  و نقل همگانی درون شهری در برخی ایستگاهها مثل کرج و هشتگرد، پاره ای دیگر از مسائل است که باید هر چه سریعتر مرتفع گردد.

• در زمینه تعمیرات و نگهداری ناوگان همانند بسیاری از کشور های دنیا، میتوان با عقد قرار داد های بلند مدت با سازنده ناوگان قطار حومه ای و یکپارچه سازی قرارداد های فنی و راهبری، زمینه بهبود قابل توجهی را فراهم آورد. مثلا تعمیرات و نگهداری کلیه ریل باسها را به شرکت مونتاژ کننده یعنی ایریکو واگذار کرد.
• در زمینه تأخیرات باید قطار حومه ای در گراف حرکت راه آهن دارای اولویت سیر باشند و به هیچ عنوان دچار تأخیر نگردد.شواهد حاکی از آنست که دقیقأ برعکس این حالت برقرار است یعنی قطارهای های بین شهری دارای اولویت سیر نسبت به قطارهای حومه ای میباشند.